Коронавируснинг иккинчи тўлқини нима?
Маълум бир касалликнинг «иккинчи тўлқини» ни хақида умумий қабул қилинган илмий таърифи йўқ. Ҳатто ЖССТ ҳам аниқ кўрсатмалар бермайди. Аммо умуман олганда, маъно аниқ, яъни бу атама дастлабки пасайишдан кейин пайдо бўлган янги касалликларни англатади. Худди шу нарсани учинчи тўлқин ҳақида ҳам айтиш мумкин.
Мутахассислар бир неча ой олдин коронавирус инфекциясининг иккинчи, кузги тўлқини ҳақида башорат қилишган.

Нима учун мутахассислар коронавируснинг иккинчи тўлқини ҳақида ташвишланмоқдалар?
COVID 19 билан вазиятни янада ривожлантириш ҳақида ўйлаб, олимлар илгари инсоният дуч келган пандемияга эътибор беришади. Хусусан - 1918 йилда грипп пандемияси (Испан гриппи) ёки H1N1 (чўчқа гриппи) 2009 йилда. Ушбу иккала эпедимия баҳорда инфекцияларнинг кичик тўлқини билан бошланган ва кузга келиб қайталанган. Натижада H1N1 пандемияси бутун дунёда 20 мингдан ортиқ одамни ҳаётдан олиб кетган бўлса, Испания гриппининг иккинчи тўлқини қурбонлари сони ҳалокатли бўлган (100 миллион кишига қадар).

Ўзбекистонда хам коронавируснинг иккинчи тўлқини бўладими?
Ғарб давлатларидаги пандемия билан боғлиқ вазият у ерда иккинчи тўлқин бошланганини кўрсатмоқда. Бу иккита сабабга кўра ривожланган:
• Контактларни кузатиб бўлмайдиганлиги. Пандемия бошланганда, ҳукумат ва тиббий хизматлар касалларни тезда аниқладилар ва карантинга жойлаштирдилар, шу билан бирга юқиши мумкин бўлган занжирни назорат қилдилар. Бу инфекция тарқалишини чеклаш имконини берди. Аммо энди COVID 19 ҳамма жойда мавжуд бўлиб, контактларни қидириш тобора қийинлашмоқда. Касалларни ажратиб бўлмайди, касаллик эса ўт каби тарқалади.
• Одамлар карантиндан чарчашган. Фуқаролар ижтимоий масофадан қочиш қоидаларига риоя қилиш ва ниқоб кийишга қизиқишларини йўқотмоқдалар. Ва бу глобал, дунё миқёсидаги тенденция, бу ҳам COVID 19 тарқалишига ҳисса қўшиши мумкин.

Нима учун коронавируснинг иккинчи тўлқини биринчисига қараганда хавфли бўлиши мумкин?
Бундай ҳолда бир нечта омиллар асосий роль ўйнайди.

1. Соғлиқни сақлаш тизимини шамоллаган беморлар сони кўплигидан зўриқиши.
Агар COVID 19 нинг иккинчи тўлқини кузатилса, у бошқа мавсумий инфекциялар - грипп, SАRS, пневмония анъанавий тарқалиши фонида содир бўлади. Бу касалхоналар юкламасини ошириб юборади. Хам касалхоналардаги ётоқлар, хам даволовчи шифокорларнинг кучи етарли бўлмаслиги мумкин.

2. Инфекцияларнинг комбинацияси
Бир вақтнинг ўзида одам турли хил инфекциялар билан касалланиши мумкин. Масалан, коронавирус ва грипп. Бу унинг бемор аҳволини оғирлаштиради ва даволаниш жараёнини қийинлаштириб ва кўп вақт талаб этади.
Яна бир муаммо шундаки, COVID 19 пандемияси туфайли камроқ болалар керакли вакциналарни олишмоқда. Бу шуни англатадики, яқин келажакда кўк йўтал ёки қизамиқ тарқалиши истисно қилинмайди, бу ҳам коронавирус билан касалланган болаларни даволашни мураккаблаштириши мумкин.

3. Касал бўлганларда иммунитет тизимининг мумкин бўлган заифлашиши
Хозирда коронавирусни иккинчи марта юқтириш мумкинлиги тўғрисида айрим маълумотлар айтилмоқда. Шуни ёдда тутиш керакки, COVID 19 ноодатий нафас олиш касаллиги. Маълумки, турли органлар ва тўқималарни, шу жумладан иммунитет тизимини жиддий равишда нишонга олади. Яъни, коронавирус билан касалланган одам уни яна юқтирса, унинг танасига инфекцияни енгиш жуда қийин бўлиши мумкин. Асоратлар хавфи ортади.

Коронавируснинг иккинчи тўлқинига қандай тайёргарлик кўриш керак?
Иккинчи тўлқин содир бўлишидан ва у қанчалик ҳалокатли бўлишидан қатъи назар, ўзингизни ва яқинларингизни мумкин бўлган инфекциядан ҳимоя қилиш мантиқан. Бунга ёрдам берадиган учта оддий қадам.
• COVID 19 га қарши эҳтиёт чораларини кўришни давом этинг. Буларга ижтимоий масофани ажратиш, қўлларни мунтазам ювиш ва жамоат жойларида ниқоб кийиш киради.
• Янгиликларни кузатиб боринг. Бу сизнинг минтақангиздаги коронавирус вируси ҳақида ўз вақтида билиб олиш ва агар керак бўлса, шахсий хавфсизлик чораларини кучайтириш учун керак. Масалан, узоқдан ишлашга ўтиш ёки жамоат транспортида саёҳат қилишни чеклаш.

• Иложи бўлса, мавсумий инфекцияларга қарши эмлаш (масалан гриппга қарши). Бу сизнинг танангизни икки томонлама касалликлардан ҳимоя қилади.

www.gepamed.uz