КОРОНАВИРУСГА ҚАРШИ ЭМЛАШ КЕРАКМИ?

КОРОНАВИРУСГА ҚАРШИ ЭМЛАШ КЕРАКМИ?

Ривожланган мамлакатларда, шу жумладан Россияда COVID-19 га қарши оммавий эмлаш бошланди. Вакцинацияни Бутунжахон Соғлиқни Сақлаш Ташкилоти томонидан ихтиёрий бўлиши белгилаб берилган. Ва бу эрда савол туғилади: фурсат туғилиши билан эмлаш керакми, бироз кутиб туриш маъқулми ёки вакцинация муолажасидан бутунлай воз кечиш керакми? Бу саволга Россиянинг Спутник V вакцинаси мисолида жавоб топишга харакат қилинади.

Нима учун коронавирусга қарши эмлаш керак?

1. Эҳтимол, эмлаш сизни коронавирус инфекциясидан ҳимоя қилади.

Спутник V вакцинаси икки босқичли эмлашни ўз ичига олади, яъни эмлаш 21 кунлик интервал билан икки марта амалга оширилади.
Ишлаб чиқувчилар таъкидлашича «Спутник V» вакцинасининг самарадорлиги биринчи инъекциядан 3 ҳафта ўтгач 91,8% ни ташкил қилса, иккинчи инъекциядан 21 кун ўтгач, у 95% дан ошади. Таққослаш учун: гриппга қарши эмлашлар самарадорлиги 40-60% ни ташкил қилади. Оддий сўзлар билан айтганда: Спутник V билан икки босқичли эмлаш коронавирус инфекциясини юқтириш хавфини 95 фоизга камайтиради. Агар сиз COVID-19 ни юқтирган бўлсангиз ҳам, касаллик одатдагидан осон ва енгил кечади.

2. Вакцина сизга юқтирмасдан иммунитетингизга коронавирусни кўрсатади.
Ҳар қандай эмлашнинг мақсади танани вирус билан курашишга тайёрлаш хисобланади. Эмлаш орқали иммун тизими «зараркунанда» вирусни танийди, уни аниқлайди, юқтирган тақдирда у имкон қадар тезда антителлар ҳосил қилади ва вирус ҳужумини дастлабки босқичдаёқ қайтаради. Спутник-V худди шу принцип асосида ишлайди. Фақатгина у организмга юборилгач иммун тизимга вирусни тўлалигича эмас, балки унинг «тожини» хосил қиладиган «тиканларини» намойиш этади. «Тиканлар» бу махсус оқсил моддаси булиб, улар орқали коронавирус хужайралар ичига кириб боради. Мустақил холда «тиканлар» организмга зарар етказа олмайди ва айниқса COVID юқтира олмайди.     
«Тиканлар» намуналарини ҳужайраларга етказиш учун Спутник-V вакцинасида илгари инсониятга таниш бўлган бир жуфт аденовируслардан фойдаланган. Назарий жиҳатдан улар инсон организмида енгил ЎРВИ (ўткир респиратор вирусли инфекция) касаллигини келтириб чиқариши мумкин. Аммо лаборатория шароитида аденовируслар ўзгартириб, уларнинг кўпайиш қобилиятини «ўчириб қўйилган». Бу каби кўпая олмайдиган ва хавфсиз ташувчи транспорт вируслари векторлар деб аталади. «Спутник-V» эса ўз навбати билан бу векторли вакцина. Унда касалликни юқтирадиган инфекцион агентлар йўқ.


Нима учун коронавирусга қарши эмлаш тавсия этилмайди?
Спутник-V нинг клиник синовлари (бошқа коронавирус вакциналари сингари) тезлаштирилган суръатларда амалга оширилган ва ҳали тугалланмаган. Ҳеч бўлмаганда, вакцинанинг самарадорлиги тўғрисида энг тўлиқ маълумотларни тақдим этиши керак бўлган тадқиқотларнинг энг катта, учинчи босқичининг натижалари ҳали эълон қилинмаган. Шунинг учун олимлар ҳанузгача препаратнинг ўзини қандай тутиши ҳақида кўп нарсаларни билишмайди.

1. Вакцинани хавф гурухидаги одамларга қандай таъсир қилиши аниқ эмас.
Москва Соғлиқни сақлаш бошқармасининг маълумотларига кўра, эмлаш муолажасига қуйидагилар йўл қўйилмайди:
• 18 ёшгача бўлганлар ёки 60 ёшдан юқори бўлганлар;
• оғир аллергияси ва қўзиш давридаги сурункали касалликлари бор беморлар;
• ҳомиладор ва эмизикли аёллар;
• сўнгги бир ой давомида бошқа касалликларга қарши эмланганлар.
Ҳақиқат шундаки, айтиб ўтилган гуруҳдаги одамлар эмлашнинг клиник синовларида қатнашиш учун жалб қилинмаган. Шунинг учун, шифокорлар вакцина уларга қандай таъсир қилиши мумкинлигини билишмайди.

2. Эмлаш илгари COVID-19 юқтириб тузалган одамларга қандай таъсир қилиши аниқ эмас.
Клиник тадқиқотларда фақат COVID-19 билан умуман оғримаган одамлар иштирок этишган. Аммо оммавий вакцинация пайтида барчани аввал COVID-19 га текшириб кейин эмлашнинг иложиси йўқ.
Агар сиз коронавирус билан касалланган бўлсангиз, лекин бу ҳақда ҳали билмасангиз, эмлаш ҳеч бўлмаганда самарасиз бўлиб қолиши мумкин. Ва ҳатто инфекцияни антитана боғлиқ равишда кучайиши туфайли жиддий асоратларга олиб келиши мумкин. Яъни касаллик туфайли танада аллақачон вужудга келган антитаначалар, вакцина таъсирида ривожланадиган антитаначалар билан келиша олмай ўзларини нотўғри тута бошлаши ва касаллик кучайиб кетишига олиб келиши мумкин.

3. Вакцинанинг қанча вақт ҳимоя қилишини ҳеч ким билмайди

Эмлашдан кейин антитаначаларнинг қанча вақт давомида сақланиши номаълум. Бундай тадқиқотлар вақт талаб этади. Вакцина ишлаб чиқарувчиларида эса вақт масаласи тиғиз бўлган.

4. Вакцинанинг қандай ножўя таъсири бўлиши мумкинлиги маълум эмас
Одатда вакциналар ишлаб чиқилишидан бозорга чиқарилгунча узоқ йўлни босиб ўтади. Ва бунинг сабаблари бор. Осака университети япониялик иммунолог Масаюки Миясака улар ҳақида кўп гапиради.
«Вакцинани ишлаб чиқиш тарихига назар ташласак, шуни айтишимиз мумкинки, клиникадан олдинги текширувлардан тортиб, то тасдиқлашгача хозиргача атиги 4 фоиз вакциналар ўтган. Яъни 100 номзод вакцинасининг 96 таси рад этилади. Бу уларнинг организмга касалликка қарши антитаначалар ишлаб чиқаришга ёрдам бермаслиги сабабли эмас. Аксарият дорилар ножўя таъсирлар учун рад этилади».

Масаюки Миясака

COVID-19 га қарши оммавий вакцинацияларда миллионлаб одамлар эмланади. Шу сабабли, ҳатто кичик ножўя таъсирлар ҳам коронавируснинг ўзи қурбонлари сони каби кўплаб асоратлар ва ўлимларга олиб келиши мумкин. Аммо ножўя таъсирларнинг частотаси қанчалик юқори ва улар эмлашдан кейин бир ой, икки, уч кун ичида қандай шаклда пайдо бўлиши мумкин. Бу фақат эмлаш кенг тарқалгач ва шифокорлар унинг танага таъсирини яқиндан ўрганиш имкониятига эга бўлгандан кейингина ўрнатилади.

Эслатиб қўйишимиз лозим: биз эмлашни чақирмаймиз ёки аксинча, уни рад хам этмаймиз. Мақоланинг мақсади фақат ўйлаб куриш учун маълумот беришдир. Хамма ўзи қарор чиқариши керак.

Манба: https://lh.su/jju