ДАУН СИНДРОМИ НИМА?

ДАУН СИНДРОМИ НИМА?

Даун синдроми – туғма нуқсон касаллиги бўлиб, болаларнинг хам жисмоний, хам ақлий тарафдан турли даражада ўсишдан қолиши билан характерланади. Соғлом одамларда хромосомалар йиғиндиси 46 тани ташкил этади. Даун касаллигида эса хромосома йиғинлисининг 21 жуфтлигида иккита ўрнига учта хромосома хосил бўлади ва умумий хромосомалар сони ортиб
47 тани ташкил этади. Бунга 21 хромосома учланиши (трисомияси) дейилади.


Даун синдроми хар 650 та чақалоқдан биттасида учрайди. Бу касаллик ушбу синдромни белгиларини биринчи бўлиб тарърифлаб берган англиялик врач Джон Даун шарафига 1986 йили қўйилган. Бу синдромнинг айнан хромосомалар сонини ортишига боғлиқлиги эса 1959 йили француз олими Жерар Лежен томонидан исботланган.
Кўп йиллик текширишлар натижасида Даун синдромининг она ёшига боғлқлиги ўрганилган, яъни бу синдром билан туғилган чақалоқларнинг онасини ўртача ёши 33 ёшни ташкил этади. Аммо 19 ёшли оналардан хам Даун синдроми билан туғилган болалар учраб туради.
2006 йилдан бошлаб 21 март куни Даун билан оғриган болалар куни сифатида нишонланади. 21.03 санаси бежиз танланмаган – 21 хромосома учланиши.

Хозирда тиббиётнинг кучайиши хисобига Даун касаллигини онаси қорни ичидаёк аниқлашнинг иложиси бор. Бундай технологиларнинг хамма жойда мавжуд эмаслиги, уларни ишлата биладиган мутахассисларнинг амалий куникмалари етарли эмаслиги ёки хомиладорларни ўз вақтида врачлар кўригидан ўтмаслиги оқибатида Даун касаллиги хозирда хам учраб туради.

Бутун хаёти давомида «Даун»чилар мутахасислашган тиббий кўрикка мухтож хисобланади. Барча болаларнинг турли даражадаги ақлий етишмовчилиги бўлади. Даунчиларни ўқитишдан мақсад – ўз-ўзига хизмат кўрсатиш ва кейинча жамиятда ижтимоий ўрнини топтиришдан иборат.
   
Даунчиларнинг бир қисми ўқиш, ёзиш ва унча мураккаб бўлмаган топшириқларни бажара олади. Қолганлари эса фақат катталар назоратида уларни идора қилиб тургандагина яшай олади.
 
Даун касаллиги билан оғриган болалар мактабгача умумтаълим муассасаларига қисқа вақтли ташкил этилган ўқув гурухларига қатнаши мумкин. Кейинча улар махсус мактабларида ақли заифлар дастури бўйича ўқитилади.

Даунчиларнинг ўйин фаолияти жуда содда: айрим буюмларни айлантириб кўриш ва хонада мақсадсиз айланиб юришдан иборат. Улар тенгдошлари доирасига мухтож эмас. Улар оддий томошабин вазифасида қолади. Уларнинг хаёти давомийлиги қисқа 30-40 ёшни ташкил этади.

Даунчилар бутун хаёти давомида ёш бола бўлиб қолишади – улар хамиша жилмайган, кўнгилчан, ёқимтой бўлиб битта одамга боғланиб қолишади. Даун касаллиги билан оғриган беморлар ўзига хос юз тузилишига эга. Бекорга уларни «қуёш болалари» деб аташмайди.

Афсуски Даун синдроми билан туғилган болалардан кўплаб ота-оналар воз кечишади. Уларнинг кўпчилиги бундай болаларни парваришлаш ва назорат қилишни ўз бўйинларига ола билмайдилар. Шунинг учун Даунчиларнинг аксарияти ўз хаётини болалар уйида ўтказишади. Уларни фарзандликка асраб олиш холатлари деярли бўлмайди.
 
Даун синдроми билан туғилган болаларда қуйидаги патологиялар кузатилади:
•  Ўн икки бармоқли ичак атрезияси (битиб қолиши);
•  Ўртача гидронефроз (буйраклар димланиши);
•  Оёқ-қўлларини калталиги;
•  Жимжилоғини ўрта фаоангини гипоплазияси (ўсмай қолиши);
•  Юракнинг туғма нуқсонлари;
• Гипотелоризм (кўзлари орасидаги масофани кичрайиши);
• Бош мия қоринчаларини катталашуви (черепной давления).

© https://t.me/gepamed_ultra